Nieuwe plek voor verdwenen Gave
Vroeger liep hier nog het veenriviertje De Gave. Door de aanleg van de A7 zijn delen van het riviertje onder de weg verdwenen. Net als de Oude Riet bij Marum. De Gave is op veel plekken in het landschap nog te volgen. In natuur- en waterbergingsgebied De Drie Polders is een deel van de Gave opnieuw gegraven om bij de inzet van de waterberging snel water het gebied in te laten en ook voor de ontwikkeling van nieuwe natuur. Dat is de grote watervlakte die je evenwijdig aan de A7 ziet liggen. De officiële naam is ‘De Drie Polders Gave’.
Vervoer over water
Tot begin zeventiende eeuw voeren schippers vanuit Groningen via Hoendiep en Gave naar het Lettelberterdiep. Vandaar ging het naar Friesland of het Westerkwartier. Waarschijnlijk werd het Hoendiep in 1616 vanaf de Poffert verlegd richting Enumatil. Dat leverde een uur tijdwinst op. Het nieuwe kanaalpand heette de trekvaart. De oude Gave verloor aan betekenis, al bleven de turfschepen uit het Zuidelijk Westerkwartier via Leekstermeer, Munnikesloot en Gave naar de stad varen.
Openbaar vervoer per beurtschip
Via Leekstermeer en Gave was Oostwold goed bereikbaar. Naast turfschepen was er ook ‘openbaar vervoer’ ofwel een beurtveer. De Groningse jonkers van Nienoord in Leek hadden eind 18e eeuw het alleenrecht op dat vervoer. Maar vanaf 1792 begon ook Marten Vroom uit Nietap met een eigen veerdienst. Dat gaf strijd tot er een schikking kwam. Het Leekster veerschip was lang het enige openbaar vervoer. Tot 1850 voer deze Leeksterbol 5x per week heen en weer. Veel mensen hadden daar het geld niet voor en gingen te voet.[i]
[i] Vredewoldius, Verkeer in vroegeren en lateren tijd, XLIII, Nieuwsblad van het noorden, 15 november 1913
Topotijdreis geeft voor 1834 deze kaart. De Gave heet hier Oude Diep en loopt door nar de Hooge Traan boven Midwolde. De Oude Riet/Matsloot heet op deze kaart ‘het Oude Maar’. Dit ter onderscheiding vermoedelijk van de Matsloot die vanuit het Leekstermeer in oostelijke richting loopt. De Pannekoek is een herberg.
De wegen waren belabberd in dit door en door natte gebied. Op 12 oktober 1847 pleitte iemand in de Provinciale Groninger Courant voor ‘het verkorten van den weg tusschen Groningen en de Leek, Tolbert enz (…) door ‘het maken van eenen weg aan de noordzijde van de Gave naar Oostwold en vandaar … naar Lettelbert’ en de Leek. Dat bekortte de reistijd van en naar Groningen met een uur. Het pleidooi voor betere ‘publieke passagie’ trof doel. Deze weg werd in 1861 aangelegd. Honderd jaar lang trok al het wegverkeer door het Westerkwartier tussen Friesland en Groningen door Oostwold. De drukte kwam de middenstand in het dorp van de Gave goed uit.
Rijksweg 43
Tussen 1940 en 1960 In de vorige eeuw werd de provinciale weg, Rijksweg 43, aangelegd tussen Groningen en Zurich bij de Afsluitdijk. Sommige delen waren al voor de Tweede Wereldoorlog klaar. Maar de hele enkelbaans autoweg was pas in 1960 afgerond. Nu hoefde je niet langer meer door alle dorpen heen om van Drachten in Groningen te komen, ook niet door Oostwold. Veel wegen in het gebied sloten aan op de nieuwe Rijksweg. De inwoners aan beide kanten konden de Rijksweg nog op vele punten oversteken.
Aanleg van de A7
Rond 1981 werd Rijksweg 43 van Groningen naar Drachten verbreed tot de A7. Alleen bij grotere plaatsen kwamen op- en afritten. Voor boeren was de aanleg ‘een totale omwenteling’, ze konden nu niet meer bij hun land aan de andere kant van de A7. Veel boeren aan de zuidkant van de rijksweg verkochten hun land aan Staatsbosbeheer. Anderen ruilden kavels zodat ze de weg niet over hoefden om bij hun grond te komen.
Zandwinput wordt waterplas
Voor de aanleg van de A7 was veel zand nodig. Daarvoor werden onder andere zandwinputten gegraven. Een van de zandwinputten ligt in De Drie Polders, bij de uitkijktoren. Het is nu een waterplas.
Meer over de Gave lees je langs de wandelroute bij het gemaal Lettelbert en in dit interview.
