De Dijken

‘De Dijken’ komt van de dijken in dit gebied die de bewoners van oudsher al moesten beschermen tegen overstromingen. Op de kaart uit 2022 zien we Polder de Dijken (A) liggen. Er doorheen loopt de Dijkweg, die aansluit op Dijkstreek en Westerdijk bij Enumatil en Den Horn. Deze namen verwijzen naar de bedijking van de vroegere zeearm de Oude Riet. In dit gebied zijn inversiepatronen nog goed te zien.

Bakkerom 

Iets ten noorden van Boerakker ligt Bakkerom (bij A), een bijzondere naam. Dat geldt wel voor meer plaatsnamen in dit streekje, maar niet altijd is de herkomst duidelijk. Komt ‘Bakkerom’ van de kreet ‘de bak moet om’ die veenarbeiders tegen elkaar riepen? Is het een verbastering van Boerakker of een plek waar bakkers uit nabije dorpen van hun ventroute omkeerden? Wie het weet mag het zeggen.

Nog meer namen

Aan de andere kant van het Wolddiep heb je nog de Jouwer, de Tenten en Banten. De Jouwer zou oud-Fries zijn voor ‘haver’, naar de begroeiing in het gebied, aldus een oud plaatsnamenboek. Banten zou staan voor rietgras en Tenten voor de behuizing van veenarbeiders die hier het laagveen uit de bagger dolven. Zij trokken vaak van locatie naar locatie en hun behuizing had iets tijdelijks. Hun armoede was groot. Dat is respectvol vastgelegd door de historische kring Boerakker.

Laagveengebied

Aan de zuidkant van de Matsloot liggen de Polder Tolberterpetten (B) en de Feithwijk. Restanten van de vervening in dit laagveengebied zijn te zien bij C. Ook aan de overkant van de Munnikeweg (links van A) liggen nog petgaten. Bij (D) loopt de Traansterwijk, een schipsloot naar de Matsloot ofwel de Oude Riet. Een wijk is zijkanaal dat in een veenlandschap dwars op het hoofdkanaal ligt.

Petgaten en natte vervening

‘Pet’ is een variant op het woord ‘put’ en staat voor een veenput. De putten ontstonden bij de natte vervening. De verveners trokken met een baggerbeugel het veen van onder de grondwaterspiegel. De bagger werd op legakkers gelegd, waar het moest drogen. De turf kon worden verkocht. De natte vervening leidde vaak tot grote waterplassen als bij storm de legakkers wegsloegen of wanneer de arbeiders de legakkers ook afgroeven. Het veen in de Tolberterpetten was zout, omdat de Oude Riet hier in de middeleeuwen stroomde, een arm van de Lauwerszee. Deze ‘zoute bagel’ stonk en walmde en was slecht voor de kachel. Na 1930 stookten de meeste mensen niet meer op turf maar op kolen. In de oorlog werd nog sporadisch veen afgegraven, daarna niet meer.

Overstromingen in het lage gebied

Het lage gebied rond de Tolberter Petten daalde door afgraven en inklinken van het veen nog meer. Dat leidde in het verleden tot overstromingen. Inwoners herinneren zich de overstromingen in 1944 na een bombardement op een sluis. Ook in 1963 was de situatie moeilijk.

In 1979 was de winter streng met enorme sneeuwduinen en hoge sneeuwwallen. Nadat de dooi was ingezet, regende het veel en raakten de watergangen verstopt. De situatie werd gespannen. Een doodlopend vervolg op de Dijkweg, het Kret, veranderde in een modderbad. Het water reikte tot aan de kruin van het dijkje. De Tolberter Petten waren landelijk nieuws. Wie moest de schade betalen? Volgens dagblad Trouw stonden veel huizen en boerderijen ‘nog net droog op een eilandje in het water, andere gedeeltelijk in het water’. Ook de Drie Polders verderop en de Vredewold polder zijn bedreigd.

In 2012 is het opnieuw raak. Na langdurige en hevige regenval dreigen de Tolberter Petten te overstromen. Weer berichten de media over een dreigende dijkdoorbraak en de evacuatie van het gebied. Opvallend is dat sommige bewoners van het gebied het luchthartig opnemen. Het ‘enige wat we geëvacueerd hebben is de televisie’, zegt een van hen.

De dreigende overstromingen in 2012 zijn voor het waterschap aanleiding voor het aanleggen van waterbergingen in de laaggelegen delen van het Zuidelijk Westerkwartier. Polder de Dijken-Bakkerom is een van die waterbergingen.